بیم ها و امیدها درباره «دورکاری»
بیم ها و امیدها درباره «دورکاری»دورکاری با هدف افزایش کارایی نیروی کار و هم چنین اثربخشی و کارایی سازمان‌ها در دنیا و کشور ما مورد توجه قرار گرفته است و چنین به نظر می‌رسد که نیروی کار از این طریق می‌تواند در زمان های شناور با تمرکز بیشتر و در شرایط بهتر عملکرد خود را در انجام درست کارها بالا ببرد
وقتی آلاینده های مختلف، هوای تهران را آلوده کرد
موضوع دورکاری هم به عنوان یک بحث مهم در جلسه هیئت دولت مطرح شد.
لطف ا... فروزنده دهکردی معاون توسعه مدیریت و
سرمایه انسانی رئیس جمهور در همین باره به خبرگزاری فارس گفت: در جلسه هیئت دولت
قرار شد با توجه به وضعیت آلودگی هوای تهران،
دستگاه های دولتی، حداقل ۸۰ درصد از وظایف و کارهای خود را به صورت دورکاری تعریف
کنند که در محیط خارج از اداره انجام شود.وی افزود: معاونت توسعه مدیریت و سرمایه
انسانی
رئیس
جمهور، مسئول پی گیری این مصوبه است و در هر دستگاهی، وزیر مربوطه برنامه ها را پی
گیری و گزارش آن را به رئیس جمهور ارائه خواهد کرد.
عبدالرضا شیخ الاسلامی وزیر کار و امور اجتماعی نیز در گفت وگو با همین خبرگزاری
گفت: با توجه به آلودگی شهرهای صنعتی در کشور، ضرورت دورکاری و اجرای دقیق آن بر
همه ثابت شده است و در حال حاضر بسیاری از معضلات اجتماعی به علت حجم انبوه
کارمندان برای حضور در محل کار است و مبدع و مبتکر این طرح هم وزارت کار است و
شورای عالی معاونان این وزارت خانه ، موضوع دورکاری ۵۰ درصد، کارمندان وزارت کار را
به تصویب رسانده است.
بنابراین چنین به نظر می رسد که دورکاری به عنوان یک
موضوع مهم در دستور کار دولت مردان قرار گرفته است و به عنوان روش انجام کار با
مزیت خاص دنبال می شود. اما تفاوت ما با دنیا در استفاده این روش کجاست و مزایای
این روش انجام کار چیست؟ آیا زیرساخت های انجام کار مهیاست؟ این ها بحث هایی است که
در دورکاری مطرح می شود.
توجه به دورکاری
دورکاری با هدف افزایش کارایی نیروی کار و هم چنین اثربخشی و کارایی سازمان ها در
دنیا و کشور ما مورد توجه قرار گرفته است و چنین به نظر می رسد که نیروی کار از این
طریق می تواند در زمان های شناور با تمرکز بیشتر و در شرایط بهتر عملکرد خود را در
انجام درست کارها بالا ببرد.«سعیدی» عضو کمیته تخصصی کارگروه دورکاری کشور و قائم
مقام وزیر دادگستری درباره توجه دنیا به موضوع دورکاری می گوید: بحث دورکاری با
پیشرفت فناوری ها در نظام IT در کشورهای پیشرفته مطرح شد و در شرایط کنونی، در برخی
از کشورها نزدیک به ۵۰ درصد کارها، در بخش های دولتی و واحدهای تولیدی از طریق
دورکاری انجام می شود.
در واقع روش انجام کارها از طریق دورکاری، هر روز بیشتر مورد توجه برنامه ریزان
قرار می گیرد و این فرهنگ هر روز بیشتر در انجام کارها ترویج می شود. ولی ایران
برای انجام این کار، هنوز در آغاز راه است.دکتر «احسان مرآتی» صاحب نظر در رشته
مدیریت IT که سابقه کار در پروژه های عملیاتی دورکاری را دارد درباره توجه سازمان
های کشورهای پیشرفته به دورکاری می گوید: در کشورهای پیشرفته، دورکاری از طریق شبکه
های پیشرفته اطلاع رسانی و از طریق فضاهای مجازی صورت می گیرد و در این کشورها
ابتدا زیرساخت های لازم انجام کار برای دورکاری فراهم شده است. اما کشور ما در آغاز
راه است و باید قبل از هر چیزی موانع را از سر راه برداشت.
دکتر تهمینه ناطق یکی از طراحان Telwork در کشور، از پروژه دورکاری شرکت IT and T
به عنوان موفق ترین شرکت دورکاری در دنیا یاد می کند و می گوید: دورکاری در این
شرکت، در زمان توفان کاترینا صورت گرفت. در این شرکت به شکل دوره ای دورکاری انجام
شد و چندین بار نیروها براساس ارزیابی عملکرد، به سازمان فراخوانده شدند تا اصلاحات
لازم در روند بهبود انجام کار براساس منطقی علمی صورت بگیرد تا مشخص شود که چه نوع
کارهایی را می توان از طریق دورکاری انجام داد. در واقع موضوع دورکاری در دنیا و
کشورهای پیشرفته به شکل کاملا علمی و براساس نظرسنجی با اصلاح روندها به منظور
بهبود انجام کارها صورت می گیرد.
در کشورهای پیشرفته حداکثر زمان دورکاری، ۲ یا ۳ روز تعریف می شود و بعد از این چند
روز نیروی کار به سازمان مراجعه می کند. به عبارت دیگر کشورهای توسعه یافته با توجه
به شبکه های ارتباطی که از طریق سیستم های اطلا ع رسانی به وجود آورده اند برای
افزایش کارایی نیروی کار از طریق دورکاری برنامه ریزی می کنند. اما در ایران اولین
گام ها را وزارت کار و امور اجتماعی برداشته و در این زمینه مطالعات و تحقیقات
مناسبی روی پروژه دورکاری انجام داده است و ما در مرحله اولین تجربه ها هستیم.
مزیت ها
دورکاری به دلیل مزیت هایی که دارد مورد توجه سازمان های مختلف قرار گرفته
است.«سعیدی» عضو کمیته تخصصی کارگروه دورکاری کشور درباره مزیت های فردی، سازمانی و
اجتماعی دورکاری می گوید: از نظر بهره وری فردی می توان گفت وقتی یک فرد از کنترل
های سازمانی خارج می شود.
با «خرد مدیریتی» تلاش می کند که عملکرد خود را افزایش دهد و با برنامه ریزی که
برای انجام کارها دارد تمام تلاش خود را به کار می گیرد تا در کوتاه ترین زمان ممکن
با کمترین هزینه، کارش را بهبود دهد و چون در دورکاری ساعت انجام کار برای فرد
شناور تعریف می شود. بنابراین مناسب ترین ساعت را برای انجام کار بهتر انتخاب خواهد
کرد و اعتماد به نفس نیروی کار با خرد مدیریتی افزایش خواهد یافت.
هم چنین از طریق دورکاری بهره وری سازمان ها افزایش می یابد و هدررفت انرژی در
سازمان ها کاهش خواهد یافت و وقتی نیروهای کار در پروژه دورکاری مشغول به کار می
شوند از میزان تنش ها و درگیری ها و تعارضات سازمانی هم کم خواهد شد. در این شرایط،
مدیران می توانند از فرصت ها برای برنامه ریزی در جهت استفاده بهینه از منابع
سازمانی سود ببرند.
وی درباره مزیت های اجتماعی دورکاری می گوید: از دورکاری می توان در کلان شهرها به
عنوان یک ضرورت یاد کرد چرا که باعث می شود از حجم ترددها و مسافرت های درون شهری
به شکل چشم گیری کاسته شود و به همان میزان از آلودگی هوای شهرها جلوگیری کرد.
قائم مقام معاونت توسعه، امور مجلس و استان های سازمان میراث فرهنگی درباره مزیت
های دورکاری به خبرگزاری فارس گفت: اجرای طرح دورکاری در کنار مزایای مختلفی که
برای بهبود زندگی کارمندان دارد، موجب کاهش ترافیک و آلودگی هوای تهران می شود و
آلودگی شدید روزهای اخیر پایتخت که جلسات اضطراری مسئولان امر، تعطیلات پی درپی و
مشکلات بی شمار برای بیماران را داشته دلیل روشنی برای درست بودن اجرای این طرح
است.
به گزارش خبرگزاری مهر، لطف ا... فروزنده معاون توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس
جمهور، در برنامه گفت وگوی ویژه خبری شبکه دوم سیما، میزان دورکاری را تا ۵۰ درصد
امکان پذیر دانست و گفت: دورکاری موجب می شود تا الزامات پشتیبانی از جمله غذا و
فضای فیزیکی مورد نیاز و رفت و آمد حل شود. روش دورکاری کارمند را به سمت خود
کنترلی می برد و برای کارمندانی که دورکار می شوند به لحاظ استفاده از فضای خانه و
تشویق آن ها بین ۳ تا ۵ درصد حقوق به پرداختی آن ها اضافه می شود و اولویت با خانم
هایی است که کودک خردسال دارند و اگر کسی بیش از کار معمول خود فعالیت کند، فوق
العاده ویژه ای هم دریافت خواهد کرد.
دغدغه ها
اما برخی کارمندان دولت درباره این طرح دغدغه هایی دارند از جمله این که براساس
شنیده ها با دورکاری اضافه کارشان ممکن است قطع شود یا مبلغ ریالی مأموریت کاری
دیگر نصیب آن ها نشود و وضعیت مرخصی ها هم معلوم نیست؟! هر کارمند دولت در این
شرایط ابهام آمیز با یک حساب سرانگشتی احساس می کند ممکن است با کسری ۴۰۰ تا ۵۰۰
هزار تومانی به پایین ترین نقطه زیر خط فقر سقوط کند و دغدغه های دیگر نیز هر روز
تردید ها را نسبت به دورکاری بیشتر می کند و برخی از مدیران هم که احساس می کنند هر
روز از تعداد فرمانبرداران آن ها در سازمان کمتر می شود به شکل دیگری نگران هستند.
دکتر «تهمینه ناطق» استاد رشته مدیریت در این باره می گوید: در کشور ما بحث مدیریت،
فردی تعریف می شود. وقتی چنین تعریفی از مدیریت داشته باشیم، مسئله نظارت و کنترل
برای آن ها از اهمیت ویژه ای برخوردار خواهد شد. به همان نسبت مدیران با این نگرش
در برابر دورکاری مقاومت خواهند کرد.
بنابراین در تحقق پروژه های دورکاری، برخی از مدیران مقاومت می کنند.از سوی دیگر می
توان پرسید ارزیابی عملکرد دورکاری و اضافه کاری آن چگونه محاسبه می شود؟ در
ارزیابی های گذشته، برای هزینه های دورکار ۳ تا ۵ درصد در نظر گرفته شده بود. حال
که قرار است یارانه ها حذف شود، هزینه های برق، تلفن، آب و ... چگونه محاسبه می
شود.
در واقع وقتی قرار است که یک نفر در منزل دور کار شود، بدون تردید برای انجام کار
باید تمرکز داشته باشد. در کشورهای پیشرفته به این موضوع به طور ویژه توجه می شود.
اگر از این منظر نگاه کنیم، چگونه دور کاری را برای خانمی که فرزند ۶ ساله دارد
تعریف می کنیم؟ یا افرادی که در منزل سالمند و فرزند کوچک دارند در عمل برای انجام
کار بهتر، تمرکز نخواهند داشت. و در دورکاری، این سوال مطرح است که دورکار قرار است
کجا برود؟ بدون شک پاسخ این است که دور کار باید جایی برود که برای انجام کار تمرکز
داشته باشد و این در حالی است که برخی با توجه به جنبه های عاطفی، دورکاری را برای
زنان شاغلی که بچه کوچک یا فرد سالمند دارند یک امر ضروری می دانند.
در واقع دغدغه های بسیاری در این میان وجود دارد و این دغدغه هاست که آینده پروژه
دورکاری را مبهم می کند. «سعیدی» قائم مقام وزیر دادگستری دراین باره می گوید: در
موضوع دور کاری، قبل از هر اقدامی باید اطلاع رسانی به موقع انجام شود تا افراد و
مدیران در فضای شفاف بتوانند بهتر تصمیم گیری کنند.با اطلاع رسانی شفاف است که
دورکار به این نتیجه می رسد که امنیت شغلی دارد.
بدون تردید دورکار اگر به این نتیجه برسد که مزایای دور کاری نه تنها از زمانی که
در سازمان کار می کرد، کمتر نیست ، بلکه بهتر می تواند از فرصت ها استفاده کند از
طرح دورکاراستقبال خواهد کرد.
وی می افزاید: هیئت دولت توجه خاصی بر دورکاری دارد و به همین دلیل تلاش می شود که
ساز و کارهابه گونه ای فراهم شود که دغدغه ها برای اجرایی شدن این پروژه به حداقل
برسد.
نیاز به زیرساخت ها
دورکاری نیاز به تامین زیرساخت های لازم دارد و تا زمانی که شرایط و زیرساخت ها
برای پروژه دورکار در کشور فراهم نشود، نمی توان از دور کار توقع کارایی داشت.
دکتر «مرآتی» صاحب نظر در این بخش در این باره می گوید: موضوع دورکاری نیاز به
مدیریت دارد. بنابراین به شکل هیئتی نمی توان، این کار را به راحتی انجام داد و
برای رسیدن به هدف مورد نظر باید زیرساخت های کار را فراهم آورد.در واقع اگر این
موضوع را ساده تعریف کنیم، در شکل ساده آن و در کوتاه مدت می توان گفت که به هیچ
زیرساختی نیاز نیست و دورکار با یک خط تلفن و دورنگار می تواند کار خود را انجام
دهد یا پرونده ای را به او تحویل داد و چند روز بعد آن را تحویل گرفت.
اما سوال این است که آیا قرار است با پدیده دورکاری به همین سادگی برخورد شود یا
این که باید از طریق پروژه «دورکاری» سازمان ها کارایی لازم را داشته باشند.وی به
برنامه ریزی میان مدت در دورکاری اشاره می کند و می گوید: در این نوع برنامه ریزی،
شبکه ها و سیستم های اطلاع رسانی در سازمان ها شکل می گیرد و اطلاعات مورد نیاز از
طریق سیستم اطلاع رسانی در اختیار افراد و واحدهای مختلف سازمانی گذاشته می شود و
سازمان ها با توجه به زیرساخت های فراهم شده، با محیط خارج ارتباط برقرار می کنند و
راه دیگر در توسعه زیرساخت ها، این است که با منطق مدیریت فرآیندی عمل شود و سیستم
جامع اطلاع رسانی در سازمان شکل بگیرد تا سازمان ها بتوانند در یک شبکه اطلاع رسانی
بین المللی فعالیت کنند. این روند را در کارشرکت های بین المللی می بینیم. در این
حالت است که فضای مجازی سازمان ها تقویت و معاونت مجازی هم در آن ها تعریف می شود.
واقعیت این است که امکانات IT سازمان های کشور، از نظر زیرساخت در سطح ساده
است و بعضی از سازمان ها سیستم اطلاع رسانی درون سازمانی مناسبی ندارند و سرعت
سیستم ها کند است و ضعف شبکه های الکترونیکی در سازمان ها باعث می شود که پروژه
دورکاری به شکل مطلوب پیشرفت نکند.
به عنوان مثال در کشور «کره جنوبی» همان امکانات شبکه ای و اینترنتی که در پایتخت
این کشور وجود دارد، همان امکانات در دورترین روستاها هم وجود دارد. اما آیا این
شرایط برای کشور ما هم در حال حاضر وجود دارد؟ به عبارت دیگر زیرساخت ها، امکانات و
تجهیزات و کندی شبکه باعث خواهد شد که پروژه دورکاری به موقع اجرا نشود.
از سوی دیگر آیا شرایط از نظر فرهنگی به گونه ای مهیا شده است که افراد خانواده،
پذیرای انجام کار عضو خود در منزل باشند؟ آیا نهادینه کردن این باور یک کار
زیربنایی نیست؟ آیا مدیران سازمان ها نسبت به این کار خوش بین هستند؟ و آیا
راهکارهای قانونی برای این کار تعریف شده است؟
اگر این مسائل و موارد مشابه آن را درنظر نگیریم در عمل یا زیرساختی برای این کار
تعریف نکرده ایم یا این موضوع مهم را با حداقل زیرساخت ها می خواهیم دنبال کنیم. به
هر حال، کارشناسان از مزایای فردی، سازمانی و اجتماعی دورکاری سخن می گویند و توسعه
پروژه دورکاری در شرایط کنونی به عنوان یک راهکار در کلان شهرها مورد توجه دولت
قرار گرفته است اما این پروژه نیاز به برنامه ریزی و کارفرهنگی دارد و بنابراین
ممکن است عجله و شتاب زدگی باعث شود که زیرساخت های این پروژه بزرگ آن طور که باید
و شاید فراهم نشود.
مدیریت و برنامه ریزی، شرط موفقیت در پروژه دور کاری
بحث ضرورت دور کاری کارمندان دولت مدت هاست که به ویژه در پایتخت مطرح می شود و طرح
دور کاری کارکنان دولت هم به دستگاه های اجرایی ابلاغ شده است با توجه به این که با
تاکید هیئت دولت دستگاه های دولتی باید حداقل ۸۰ درصد از وظایف و کارهای خود را به
صورت دورکاری تعریف کنند و عملیاتی شدن آن از چندی قبل در برخی از سازمان های دولتی
به نظر می رسد اما برخی از کارشناسان معتقدند که هنوز زیرساخت های تحقق این پروژه
در کشور ما فراهم نیست.
بنابراین در کنار عجله مسئولان، کارشناسان نگران پیامدهای شتاب زدگی در این کار هستند.از سوی دیگر، کارمندان دولت هم نگران کاهش حقوق و مزایای دریافتی و کسری درآمد خود هستند، بنابراین باید به گونه ای این طرح مدیریت و برنامه ریزی شود که با فراهم شدن سازوکار، دغدغه های کارکنان و مدیران هم به حداقل رسیده و خدشه ای در خدمات رسانی به مردم به وجود نیاید.
